Psychopatia – czyli co Hannibal kryje pod maską?
Współcześnie psychopatia stanowi popularny temat. Co chwilę powstają powieści oraz seriale, których głównymi bohaterami są pozbawieni skrupułów i żądni krwi psychopaci. Jednak w większości przypadków obraz tych osób zdaje się być jednowymiarowy. Przedstawiani są jako osoby kłamliwe, często stosujące manipulację, żyjące poza normami społecznymi, nie posiadające poczucia winy oraz empatii. Co tak naprawdę kryje się pod maską siły i bezwzględności, która z jednej strony przeraża, a z drugiej (jak wskazuje na to popularność tematu) fascynuje?
Jednym z najbardziej znanych w kulturze psychopatów jest postać Hannibala Lectera z powieści „Milczenie Owiec”. Z pozoru bezduszny i pozbawiony emocji kanibal kryje pod maską bezwzględności czułość i ból.
Aina Gullhaugen, badaczka z Norweskiego Uniwersytetu Nauki i Technologi, przeprowadziła badanie pośród norweskich więźniów osadzonych w ściśle strzeżonych celach. Tym, co odkryła było stwierdzenie, że większość tzw. „najgorszych przestępców” doświadczało w dzieciństwie niebywale ciężkiej przemocy fizycznej i/lub psychologicznej. Jej zdaniem późniejsze okrucieństwo tych osób stanowiło reakcję na to wczesne doświadczenie cierpienia.
Zdaniem Gullhaugen w wielu przypadkach dzieciństwo tzw. psychopatów cechowało się nieobecnością opiekuna lub totalnym zaniedbaniem z jego strony. Ponadto gdyby porównać uczucia przeżywane przez psychopatów do uczuć żywionych przez tzw. „normalnych ludzi” okazuje się, że nie ma większych różnic jeśli chodzi o uczucia pozytywne. Różnice pojawiają się dopiero w zakresie przeżywania negatywnych emocji. Mianowicie psychopaci doświadczają więcej drażliwości, wrogości, wstydu, gniewu, niepokoju. Natomiast nie przeżywają poczucia winy.
Jak twierdzi Gullhauden psychopaci mają interes w tym, aby prezentować siebie w określony sposób. Duża część osób psychopatycznych ma do czynienia z gangami, w których przemoc i niewzruszona postawa to podstawowe warunki adaptacyjne. Podobnie jest wśród wysoko postawionych pracowników korporacji, gdzie zimna i pozbawiona emocji reakcja jest jedyną prawidłową.
Powstaje jednak pytanie na ile miejsce zajmowane przez psychopatów w społeczeństwie jest źródłem ich cech osobowości, a na ile rezultatem tych cech?